Lale Çılgınlığı Nedir? Nasıl Başladı?

Lale çılgınlığı, Hollanda'da altın çağı yaşandığı sırada lale fiyatlarının ciddi derecede yükseldiği ve bir anda düştüğü döneme verilen bir addır. 1636 - 1637 yılları arasında yaşanan bu olay, tarihin en büyük spekülasyonlarından biri olarak kayıtlara geçmiştir.

Günümüzde bitcoin ve benzeri sanal para birimleri için yapılan uyarılar da bu yönde olmakla beraber, iki durumun tamamen aynı olduğunu söylemek doğru olmaz. Bitcoin Nedir?


Lale çılgınlığı nasıl başladı?

Osmanlı'da Kanuni Sultan Süleyman döneminde Hollanda büyükelçisi tarafından alınarak ülkesi Hollanda'ya götürülen lale soğanı, bu ülkede tanıtılmış ve zamanla lüks bir araç halini almıştır. Hollanda'da yaşayan halk, giderek artan lale fiyatlarına karşı oldukça şaşkın kalmıştır. Laleye yapılan yatırımlar sürekli kazandırmaya başlayınca ve değer artışı durmaksızın sürünce, halkın ilgisi daha da artmaya başlamıştır.

Zamanla hemen hemen herkes bu alana yatırım yapmaya başlar. Evini, arsasını satan lale soğanı peşinde koşar. Ortaya çıkan muazzam talep ile lale fiyatları daha da artar ve tam anlamıyla bir "lale çılgınlığı" baş gösterir.

Bu dönemi anlatan çeşitli anekdotlar vardır, bunlardan birinde bahsedilen hikaye, mevcut durumu oldukça iyi anlatmaktadır. Bu anekdota göre;

Bir İngiliz botanikçi gezginci Hollandayı ziyareti sırasında, bir evin bahçesinde gördüğü lale soğanını, cep bıçağı ile kesip incelemeye başlar. Bunu gören ev sahibi, adama öfkeyle ne yaptığını sorar. Botanikçi ise "dünyanın en garip soğanını inceliyorum" diye cevap verir. Ev sahibi ise "O bir Admiral Van der Eyck" diye karşılık verir. Bunun üzerine teşekkür eden botanikçi, bu ismi not alır.

Daha sonra ev sahibine dönerek bu soğanlar ülkenizde yaygın mı diye sorar. Ev sahibi ise bu soğanların oldukça yaygın bulunduğundan bahseder ve bunları gösterebileceğini söyler. Botanikçi bu teklife olur diyerek kabul eder.

Ev sahibi onu doğruca yargıcın karşısına çıkarır. Bir soğanın 4 bin florin değerinde olduğunu öğrenen botanikçi, bu değerde bir senet imzalayana kadar hapiste tutulur. Bu durum lale çılgınlığına çok açık bir örnek teşkil eder.

Bu anekdotun yaşandığı sıralarda Hollanda'da işler oldukça iyi gitmektedir. Savaş geride kalmıştır ve ekonomi hızla iyiye gitmeye başlar. Ev fiyatları, arsa fiyatları değer kazanır ve buna bağlı olarak lale soğanı da değerlenmeyi sürdürür.



Hollanda'da yıllık ortalama ücret 200 - 400 gulden arasında değişirken, lale soğanının 200 - 250 gulden olarak fiyatlanmıştır. Düşünün, sadece 1 lale soğanı yıllık ücrete yakın bir değer kazanmıştır ve hala alıcısı vardır.

Ve olan oldu, 3 Şubat 1637'de lale fiyatlarında ciddi bir düşüş yaşandı. Bu düşüş sıradan bir düşüş değildi, adeta piyasa çökmüştü. Lale sözleşmesine sahip olanlar paralarını alamadı, laleler satılamadı, insanların tüm birikimleri 1 günde yok oldu. Ellerinde sıradan bir çiçekten başka bir şeyi kalmayan insanlar mahkeme kapılarında harap oldu. Ülke ciddi bir ekonomik bunalıma girdi ve uzun yıllar boyunca bu etkiden kurtulmak mümkün olmadı.

Lale çılgınlığı, dünya tarihinde ilk büyük spekülatif hareket olarak adlandırılır. Değeri çok fazla olmayan bir şeyin, değerinin çok çok üstüne çıkması ve bir süre sonra piyasanın çökmesi durumu için söylenen bir deyim halini almıştır.

Günümüzde ve yakın geçmişimizde, ev sektörü için sıklıkla kullanılan bu tabir yine günümüzde bitcoin için kullanılmakta. Bitcoin aynı sorunu yaşayacak mı yoksa daha da güvenli hale mi gelecek, bunu zaman gösterecek. Ancak siz artık lale çılgınlığını biliyorsunuz, spekülasyonlara inanıp kaybetmemek için her zaman tetikte olmakta fayda var.