Manuel Vitesli Motorlarda Vites Değiştirme İpuçları

Motosiklet eğitiminin en incelikli noktalarından biri vites değiştirme konusudur. Daha önce sadece bisiklete binmiş olan veya sadece otomatik vitesli, gaz verdikçe kendiliğinden, sürücüsüne hissettirmeden vites değiştiren motorlara binen birisi için vitesli motor ilk başlarda biraz garip ya da zor gelebilir. Fakat korkacak bir şey yok. Vites değiştirme işi kolayca uzmanlaşabileceğiniz bir olaydır ve biraz pratikle göründüğünden çok daha kolay olduğunu anlayacaksınız.

Motosiklette Vites Nasıl Değiştirilir?

Vites değiştirmek için üç temel kontrol noktasına dikkat edilir.

1) Gaz (Sağ elcik) 

2) Debriyaj (Vitesli Motorlarda Sol Elcikte Fren Kolu Yerine Debriyaj Kolu Bulunur)   

3) Vites Pedalı ( Sol Ayağın Altında)

Gaz, motor devrini kontrol etmek için; debriyaj, basit bir tabirle motorla tekerin bağlantısını kurmak ya da boşa çıkarmak için; vites pedalı da tahmin edeceğiniz üzere vitesi değiştirmek için kullanılır.

Debriyajı kendinize doğru tam olarak sıkın, motor boşa çıkacaktır, bu durumda gaza bassanız da motosikletiniz hareket etmez. “N” boşta demektir. Vites göstergesi varsa bunu görebilirsiniz. Motor vitesteyken, vites “N” dışında bir konumdayken debriyajı yavaşça bırakmaya başlarsanız, motorun harekete geçmek istediğini göreceksiniz.

Motosiklette arabalardan farklı olarak vites geçişleri sırayla olur. Yani örneğin istediğiniz anda boş vitesten 3’e veyahut 5’inci vitesten vitesi boşa alamazsınız.

Bu tipik sıralama şu şekildedir.

·         6’ıncı vites (varsa)
·         5’inci vites
·         4’üncü vites
·         3’üncü vites
·         2’inci vites
·         Boş Vites (N)
·         1’inci vites

MOTOSİKLETTE VİTES DEĞİŞTİRME TEKNİĞİ

Düzgün vites değiştirmek için aşağıdaki yönergeleri yumuşak bir biçimde uygulamalıyız.

•       Debriyajı sıkarak debriyaj balatasını boşa çıkarma (Sol el mandalı sonuna kadar sıkın)
•    Uygun vitesi, vites pedalı yardımıyla seçme (Sol ayak yardımıyla yukarı aşağı yaparak) Not: Pedal her yukarı tıklattığınızda birer birer yükselir aşağı tıklattığınızda birer birer vites düşürür.
•    Motor devirini ayarlama (Sağ elcik yardımıyla devir ayarlanır)
•    Debriyajı yavaş yavaş bırakma (Hem kalkışta hem seyir halinde debriyajı aniden bırakmayınız)
•    Debriyajı bırakırken artık kontrol gaz koluna geçeceği için bu noktada gazın şiddetini ayarlamak önemlidir.
•    Bir sonraki vites değişimine kadar gazı açmak, kısmak ya da sabit tutmak.

Vites değiştirme mekanizması işte bu altı basit adımdan oluşuyor. Bu hareketleri düzgün yapabilmek ise bol bol pratik gerektirir. Boş alanda bolca alıştırma yapmalı ve vites geçişlerine kendinizi iyice alıştırmalısınız. Trafikle cebelleşmek zorunda olmadığınız bir ortamda bu alışkanlığı kazanmak, size trafikte avantaj sağlayacaktır. En önemlisi, öğrenme esnasında güvenli bir ortamda bulunursanız, yapmakta olduğunuz işe odaklanmanız kolaylaşır.

SIKÇA SORULAN SORULAR

Debriyajın nerede kavrayıp nerede bıraktığını, ne kadar gaz verdiğinizde viteslerin yumuşak geçişler sağladığını, vites pedalının vites değiştirmek için ne kadar güç gerektirdiğini çözdüğünüz anda muhtemelen motosiklette vites değiştirmenin düşündüğünüzden çok daha kolay olduğunu göreceksiniz. Bundan sonra tüm vites değiştirme süreçleri çok daha kolay olacak ve daha az konsantrasyon gerektirecektir.

Vitesle alakalı en çok sorulan sorulara bir göz atalım:

Ne zaman vites değiştirmeliyim?

Optimum vites değiştirme süresi gibi bir matematiksel hesaplama yok. Yüksek devirle yol almak bir çok yol için uygun değil ve genel olarak kaçınılması gereken bir durum. Çok erken vites yükseltmekte motoru yoracaktır ve motorunuz bayılarak hızlanmak için yeterli gücü üretemeyecektir. Tipik olarak, motorun güç bandında en uygun nokta, motorun artık yeterli torkunu ürettiği ve en uygun hızlanmayı sağladığı nokta, motorun “vites istediği” noktadır.

Farklı motorlar farklı devirlerde en etkili devirlerine ulaşırlar. Bu sebepten dolayı alışkanlıklarınıza ve hislerinize güvenerek motorunuzun uygun vites değiştirme devrini belirlemelisiniz.

Motosiklet boş vitese nasıl geçer?

Vitesi boşa alamamak, yeni sürücülerin karşılaştığı en genel sorunlardan birisidir. Boş vitesi “bulmak” bazı vites kutuları için ekstra uğraş gerektirebiliyor. Bir miktar sabır ve kibar dokunuşlar bu işi de kolaylaştıracaktır.

İkinci vitesteyken vites pedalını ayağınızla yumuşak bir biçimde aşağı itin, bu sırada debriyaj sonuna kadar basılı olsun. Eğer debriyajı tam sıkmadıysanız vites geçişleri zor olabilir ve bu da vitesin boşa geçmesini zorlaştırır. Gösterge paneline bakın genellikle yeşil olan “N” lambası yanmalıdır.

Eğer boş vitesi atlayıp motoru yanlışlıkla 1’inci vitese geçiriyorsanız (bu ilk başlarda çok doğaldır) vites geçişlerinde botunuzun tabanını değil yanını kullanın. Bu sayede pedala aşırı yüklenmemiş olacaksınız.

Zaman ve yeterli pratikle, motoru hiç düşünmeden rahatlıkla boş vitese geçirebildiğinizi göreceksiniz.

Daha yumuşak vites geçişi nasıl sağlanır?

Yumuşak vites geçişlerinin yolu, motorun tepkilerini iyi bilmekten geçer. Debriyajı bıraktığınızda motor silkeleniyorsa muhtemelen sol eliniz yeterince hassaslaşmamıştır. Daha çok pratik yapmalısınız. Vites geçişlerinde motorda öne doğru bir asılma oluyorsa fazla gaz veriyorsunuz demektir. Vites geçişi esnasında yavaşlama oluyorsa bu sefer de gazı az veriyorsunuz motor yığdırma yapıyor demektir. Unutmayın ki taşıdığı motor, motosikletinizi hem hızlandırmaya hem yavaşlatmaya yarar.

Yumuşak geçiş için dikkat edilmesi gerekenler: debriyajın kontrolü, gazın kontrolü, vites göstergesi kontrolü ve son olarak bu üçünü koordineli kullanmaktır.

Doğru vites geçişi sağladığımdan nasıl emin olabilirim?

Motosikletimizin dişli, zincir, kol, piston gibi mekanik aksamları sert vites geçişleri esnasında kasılır. Sürekli yanlış vites geçişleri yapmak motorunuzun uzun vadede ömrünü kısaltacaktır. 

Bunu engellemek için vites geçişlerini daha yumuşak yapmak hem motorun uzun ömürlü olmasını sağlar hem de sürücünün alışkanlıklarını düzelterek her türlü motorlu aracı güvenli bir biçimde kullanmasına imkan verir.

Peki doğru vites geçişi için kriter ne olmalıdır? Çok basit!!! Çoğumuz artçıyla birlikte motosiklet kullanıyoruz. Artçısı olmayanlar da arkada artçı varmış gibi düşünebilir. Vites geçişi esnasında, artçının kaskı sizin kaskınıza (hafifçe dahi olsa) vurmamalıdır. Diğer yönden artçının normal duruşunda vites değişiminde kaskı geriye doğru da gitmemelidir. 

Yani olabildiğince sakin bir vites geçişi sağlamalıyız. İşte böyle bir vites geçişi motorumuza zarar vermez.

Kırmızı ışıkta nasıl durmalıyım?

Bu sorunun sebebi şu: Her vitesin kendi hız aralığı vardır. Gittiğiniz vitesin hız aralığının altında seyrediyorsanız vites düşürürsünüz. 50 kilometre hızda 5’inci viteste ilerliyorsunuz ve “tam durma” sağlamanız gerekiyor. Bunu sağlamanın en normal yolu vites düşürerek yavaşlamaktır. Bu size motor freni yapmanın yanında eğer yeşil yanarsa tekrar hızlanarak yolunuza devam etme imkânı da sağlayacaktır.

Eğer tamamen durursanız, en iyisi boşa almaktır. Frene basılı bekleyin, birinci vitese takıp yolunuza devam edebilirsiniz.

Vites geçirirken motoru stop edersem ne olur?

Vites geçişlerinde bazen ani debriyaj bırakma durumunda motor stop edebilir. Panik yapmayın, seri bir şekilde motosikletinizi çalıştırıp yolunuza devam etmelisiniz. Etrafınızda trafik akarken ortada kalmak tehlikeli olsa da debriyajı çekip, marşa basıp, çalıştırıp ardından gaza basıp debriyajı bırakıp hızınızı korumanız gerekiyor.

Vites atlamak mümkün mü?

Deviri yükselttiniz ve hızlanmayı düşünüyorsunuz fakat bir vites atlayıp iki üst vitese geçiş yaptınız. (1’den 3’e, 2’den 4’e gibi…) bunu yapmanız elbette mümkündür fakat yumuşak bir sürüş için pek tavsiye edilmez. Bu tip geçişler uzun yolda yakıt tasarrufu için yol şartları da müsait olduğunda yapılabilir.

Park halindeyken motosikleti viteste mi bırakmalıyım?

Motosikletinizi düz bir zeminde boşta bırakmanızda herhangi bir sakınca yok. Fakat motorunuzu bayıra, eğimli bir zemine park ediyorsanız, viteste bırakmak daha mantıklıdır. Motosikletlerin el freni olmadığı için 1’inci vitese takıp güvenli bir şekilde bayıra park edebilirsiniz.