Starbucks'ı hack'leyip müşterilere 'bitcoin madenciliği' yaptırdılar. Bitcoin Madenciliği Nedir ve Nasıl Yapılıyor?

Son dönemde kırdığı rekorlar ile adından sıkça söz ettiren Bitcoin kuşkusuz hacker'ların da gündeminde. Arjantin'de hacker veya hacker'lar Bitcoin ile para kazanmak için oldukça ilginç bir yönteme başvurdu.

Ülkedeki bir Starbuck şubesinin wi-fi ağını hack'leyen siber korsanlar müşterilere fark ettirmeden bilgisayarlarından bitcoin madenciliği yaptı.

Buenos Aires'te yalanan olay dikkatli bir müşteri sayesinde fark edildi. Ancak saldırıyı gerçekleştiren kişi veya kişiler yakalanamadı. Olay ile ilgili güvenlik güçleri tarafından soruşturma başlatıldı.

Olayın ardından resmi Twitter hesabından bir açıklama yayınlayan Starbucks, olay ile ilgili araştırmanın sürdüğü bilgisine yer verdi. Peki Bitcoin madenciliği nedir ve nasıl yapılır?

BiTCOİN MADENCİLİĞİ NASIL YAPILIR?

Para oluşturma işlemine madencilik (mining) denilmektedir. Madencilik, hesaplama yetkisini ve gücünü kullanarak matematiksel işlemleri gerçekleştirme işleminin genel adıdır.

Bu işlemleri yapmak için, sunulan bitcoin yazılımını indirerek donanımları (genellikle ekran kartları) üzerinde yoğun işlemci gücü gerektiren işlemleri gerçekleştiren bitcoin ağındaki düğümlere "madenci" denilmektedir.

Sistemin ilk bloğunun adı "genesis block" olarak isimlendirilmiştir ve 4 ocak 2009'da üretilmiştir. Bunun gibi bloktaki ilk işlem özel bir işlemdir ve yeni para bloğu oluşturan tarafından başlatılır. Bu, ağa madencilerin katılmaları için bir teşvik sistemidir, bu sayede parayı basacak merkezi bir otoriteye sahip olmayan sisteme, para, istenildiği gibi dağıtık olarak girebilmektedir. Madenciler bu şekilde, hem sisteme yeni bitcoinler üretip sürerek hem de bekleyen işlemleri gerçekleştirme hizmetleri karşılığında sistemden bitcoin alarak kazanç sağlamaktadırlar.

Yeni paranın sisteme düzenli olarak eklenmesi altın madencilerinin altın bularak dolaşıma sokmalarına benzetilmektedir, madencilik ismi de buradan gelmektedir. Mevcut süreçte madenciler, her yıl dolaşıma girecek olan bitcoin miktarını azalan ve öngörülebilir bir oranla üretmeye devam etmektedirler. Sistemde, toplamda 21 milyon bitcoin dolaşıma çıkıncaya kadar üretim devam edecektir, ardından üretim süreci duracak ve madenciler sadece işlem masrafları üzerinden desteklenmeye devam edilecektir.

“Bir Bitcoin nasıl çıkartılır? Bitcoin nasıl üretilir? Bitcoin madenciliği nedir? Bitcoin mining nedir? Ben de Bitcoin madenciliği yapabilir miyim?” 

Bu sorular, Bitcoin’in  geçtiğimiz yıllarda yaşadığı büyük çıkış ile daha sık sorulmaya başlandı. Özellikle ben,  bu konuda gerek haberlerde Bitcoin zenginlerini duyanlar gerekse internetten okudukları ile kafası karışan eş dost ve arkadaşlarım tarafından sıklıkla sorguya çekiliyorum.

Aslında herkesin söylemeye çalıştığı şey şu; “Bitcoin madenciliği yaparak ben de zengin olmak istiyorum, ama nereden başlayacağımı bilemiyorum…”

Fakat işin aslı şu ki, gerçekten çok istisnai bir durumda değilseniz, muhtemelen siz de Bitcoin madenciliği / kazıcılığı (ki bence madencilik daha doğru bir kavram) yapmak için geç kaldınız.

Bunun neden böyle olduğu konusuna değinmeden önce, kısaca Bitcoin madenciliği nedir, bunu bir ele almakta fayda var.

Bitcoin Madenciliği – Dijital saman yığınında dijital iğne aramak…

Aslında Bitcoin madenciliğinin nasıl yapıldığından çok; neden çok önemli olduğu kendi başına uzunca bir yazıyı hak ediyor. Çünkü Bitcoin’i bu kadar önemli bir teknoloji ve büyük bir buluş yapan şeyin kilit noktalarından bir tanesi Proof-of-Work olarak bilinen konsept. Bu yazıda ise bu konuya kabaca değinip işin teknik kısmına çok da kafa yormak istemeyen okurlarımızın akıl sağlığını koruyacağım, en azından şimdilik.

Konuya girmeden önce çok kısa olarak dikkat çekmek istediğim bir şey var: Bitcoin çıkartmak, yani madencilik yaparak bir miktar Bitcoin elde etmek, madenciliğin tek amacı değil. Bitcoin madencileri aynı zamanda Blockchain denen ve yine BTC’yi BTC yapan özelliklerden birisi olan ve merkezi olmama özelliğine sahip (decentralized) hesap defterini de tutmaya yarıyor, bunun neden böyle olduğu ve ne işe yaradığı da yine başka bir yazının konusu olsun. Şimdilik sadece madencilik kavramını “Bitcoin bulmak/çıkartmak/basmak” olarak düşünelim…

Bitcoin madenciliği, aslında çok özet olarak anlatmak gerekirse, bilgisayarınıza özelliği olan bir sayıyı aratıp buldurmanızdan ibaret ve bu sayıyı özellikli yapan şey ise, bulunmasının oldukça zor olması ve bulmanın gittikçe zorlaşması.

Zor bulunmasının ve zorlaşmasının sebebi ise şans eseri değil. Bunun sebebi Bitcoin protokolü tasarlanırken, Satoshi Nakamoto tarafından ayarlanmış bir güvenlik önlemi olması. Bu güvenlik önlemi, (yani bulunmasının zor olması) herkes kafasına göre “Bitcoin basma” işlemini gerçekleştiremesin (ve/veya Blockchain’i manipüle edemesin…) diye var.

Aslında madencilik denilen şeyi, bilgisayarınıza oynattığınız bir şans oyunu ya da yukarıda yazdığım gibi, rakamlardan oluşan bir saman yığınında, yine rakamlardan oluşan bir iğne aratmak gibi düşünün.

Burada her bir yaptığınız arama hamlesini de, işlemci gücünüzle doğru orantılı olduğunu varsayın. Bu durumda bu işe ne kadar çok işlemci gücü yatırırsanız, saman yığınında bir iğne bulma olasılığınız o kadar artacaktır.

Bu arada, söz konusu dijital saman yığınının devasa, iğnenin de küçücük olduğunu hayal etmeniz olayı kavramanıza yardımcı olacaktır. Ve “samanlığın bir köşesinden aramaya başlamak” ve buna benzer şekillerde optimizasyon yöntemleri kullanarak işleminizi kısaltmak/şansınızı artırmak mümkün değil. Bu biraz kötü bir örnek olacak ama, iğnenin sürekli ve rastgele olarak yer değiştirdiğini düşünün.

Mining için kullanılan bir başka benzetme ise bilgisayarınıza kura çektirmek. Teknik olarak daha doğru olsa da, akla “şanslı olanın kazanacağı” bir sistem getirdiği için ben bunu tercih etmedim. Çok fazla şansa dayalı olmamasının sebebi ise, kura çekilen havuzun çok büyük olması ki, sadece ve sadece kura çekimi işine yüklü miktarda emek (işlemci gücü) yatıranların bu sözde “çekilişi” sürekli kazanacağı gerçeği.

Şu anki durumda (BTC protokolünün günümüz için belirlediği zorluk ve ödül seviyesinde), bu iğneyi bulan (yani “çekilişi kazanan”) madenci 25 BTC ödül kazanıyor. Bu rakam Bitcoin’in ilk zamanlarında 50BTC idi ve git gide azalacak [bir sonraki ödül adımının 2017 yılında başlaması bekleniyor ve o zaman ödül 12,5BTC’ye düşmüş olacak].
Buraya kadar sıkılmadan geldiyseniz, en azından Bitcoin madenciliği/kazıcılığı hakkında bir miktar fikriniz oldu demektir. Ama özet geçmek gerekirse; madencilik zor ve çok miktarda işlemci gücü gerektiriyor, zorluğu giderek artıyor, bu olurken de ödül miktarı azalıyor.

Bitcoin Madenciliğinin Kısa Tarihçesi

Bitcoin madenciliğinin ilk günden başlayarak sürekli zorlaştığını belirtmiştik. Bunun sebebi dünyanın dört bir tarafındaki sayıları git gide artan kişilerin, bu işe git gide daha fazla işlemci gücü yatırmaya başlaması. Sistem bu doğrultuda, piyasaya kısa sürede çok sayıda Bitcoin sürülmesini yavaşlatmak ve 10 dakikada 1 block hızını koruyabilmek için, kendi içinde otomatik olarak zorluk seviyesini ayarlıyor.

CPU Mining nedir? İşlemci (Aslında merkezi işlem birimi) madenciliği hakkında:

Bitcoin’in ilk günlerinde, herhangi bir bilgisayar ile madencilik yapmak mümkündü (hala mümkün elbette, ama maddi olarak hiç kazançlı değil çünkü oluşturduğu maliyeti, gelirinden çok daha fazla). Hatta resmi Bitcoin clienti diyebileceğimiz Bitcoin-QT kendinden mininge açık bir şekilde kullanıcıya sunuluyordu.

CPU mining dediğimiz şey, kullanılan bilgisayarın CPU, yani bilgisayarın merkezi işlem biriminin gücünden faydalanarak yukarıda bahsettiğimiz matematiksel işlemleri bilgisayara yaptırmak ve sonuç olarak Bitcoin elde etmekti.

Fakat kısa süre sonra hem Bitcoin hakkında daha fazla kişi bilgi sahibi oldu ve mining akımına kapıldı, bu da networkün toplam işlem hızını artırarak zorluk seviyesini yukarılara taşıdı. Fakat CPU madenciliği devrinin sonunun gelmesi sadece bununla olmadı. Buna sebep olan başka bir faktör daha var…

GPU Mining nedir? Ekran kartı madenciliği hakkında:

Ekran kartları, Bitcoin (ve bazı diğer coin’lerin) madenciliğinin yapılabilmesi için gerekli olan matematiksel problemleri çözmekte, işlemcilerden (CPU) daha verimlidirler. Bunun sebebi de GPU’ların (Graphics Processing Unit), yani ekran kartlarının barındırdığı işlemcilerin, floating point hesaplamalarında daha verimli olmaları ve Bitcoin çıkartmak için gerekli olan işlemlerin, yoğun olarak bu hesaplamaları kullanmaları.

Bunu, yani neden GPU ‘ların CPU’lara göre madencilik işleminde daha efektif olduklarını konuya hakim olmayanların da anlayacağı bir benzetmeyle tarif etmek gerekirse; “GPU’lar kuvvetli ve hızlı maden işçileriyse, CPU’lar daha kalifiye, beyaz yakalı işçiler. CPU’lar belki daha eğitimli ve bilgili, fakat madencilik için GPU’lar çok daha efektif.” şeklinde özetleyebiliriz.

Her neyse, özetle; GPU’ların yani ekran kartlarının bu tür işlemlerde çok daha hızlı ve verimli çalıştıkları bilgisinin geniş kitlelere yayılmasından sonra, ki bu aşağı yukarı CPU madenciliğinin (Bitcoin difficulty’nin artmış olmasından ötürü) verimliliğinin azaldığı günlere denk geliyor, insanlar devasa GPU mining rig’leri (madencilik için toplanan özel bilgisayarlar) kurmaya başladılar. Pek çok ekran kartının bir bilgisayara bağlı olarak ve/veya pek çok bilgisayarın GPU gücünün bir havuz oluşturulup toplanmasıyla oluşturulan bu rigler ile, GPU minerlar altın günlerini yaşadılar. Bu süreç aşağı yukarı 2010 sonundan – 2013 başına kadar çok karlı bir şekilde sürdü diyebiliriz. En azından geniş kitleler için…

Günümüzde ise Bitcoin madenciliği artık sadece ASIC’ler  karlılık elde edilebilecek zorluk seviyesine ulaştı…

(FPGA mining konusuna şu an burda hiç değinmeden geçiyorum, çünkü geniş kitlelere pek ulaşmadığını ve ASIC’ler tarafından pabucunun dama atıldığını söyleyebiliriz, ama yine de ilerleyen günlerde yazının bu kısmına kısa bir güncelleme ekleyebilirim…)

ASIC Mining – Uygulamaya özgü tümleşik devre madenciliği hakkında:

ASIC miner nedir sorusu kafanızı kurcalıyorsa, yukarıdaki maden işçisi örneğinden yola çıkarak, bir ASIC miner cihazı için şunu söyleyebiliriz; doğduğu günden itibaren sadece madencilik için, hatta sadece özel bir maddenin (coin’in) madenciliği yetiştirilmiş, bu yönde uzmanlaşmış bir işçi düşünün.

ASIC’ler (application-specific integrated circuit) yani Türkçesiyle uygulamaya özgü tümleşik devreler, sadece yerine getirmeleri beklenen görevler için özel olarak üretilmiş işlemciler (ve ek olarak güç kaynağı, casing vb. minimal donanımdan oluşan cihazlar) olarak düşünülebilir ve söz konusu işlemi gerçekleştirmekte diğer tüm işlemci türlerinden hem daha hızlı hem de daha verimli çalışmaktadırlar (özellikle de ısı ve enerji tüketimi açısından).

Bitcoin mining için özel olarak üretilmiş ASIC cihazlar, 2013 yılı başından(yoğun olarak nisan-mayıs’tan) itibaren kullanıcıları ile buluşmaya başladı ve Bitcoin madenciliği, geri döndürülemez olarak değişti. GPU mining, CPU mining’e göre ne kadar hızlı ve avantajlıysa, aynı şeyi ASIC – GPU arasındaki fark için de söyleyebiliriz. Bu yüzden GPU ve CPU minerlar artık işe yaramaz hale geldiler ve devir ASIC cihazlarının devri oldu. (Gerçi CPU ve/veya GPU mining yaptığınız cihazları altcoin’leri mine etmek için hala kullanabilirsiniz, kimisinde daha karlı, kimisinde daha az karlı olarak…).

ASIC cihazların dezavantajı, ise spesifik coin’lerin madenciliği dışında bir iş için kullanılamamaları. Bu sebepten ötürü, bir ASIC miner, bir coin için karlı olma seviyesini geride bırakıyorsa, o cihazı çalıştırmak kazanç değil sadece elektrik masrafını yani zarar olarak geri dönüyor. Fakat bu da, karlılık ve bitcoin madenciliği konusunu ele alacağım başka bir yazının konusu.